กลุ่มไวรัสก่อโรคระบบทางเดินหายใจ

โรคติดเชื้อเฉียบพลันของทางเดินหายใจ  (acute  respiratory  infection ,  ARI )  เป็นสาเหตุสำคัญของการป่วยและตายของทารกที่พบได้ทั่วไป   คาดว่าเด็กทั่วโลกเสียชีวิตจากโรคนี้ปีละไม่ต่ำกว่า 6 ล้านคนและร้อยละ 96 เป็นเด็กในประเทศที่กำลังพัฒนา อัตราของเด็กที่เป็นโรคติดเชื้อระบบทางเดินหายใจจะสูงกว่าเด็กที่ป่วยเป็นโรคอุจาระร่วง  แม้จะมีอัตรารับเข้ารักษาตัวในโรงพยาบาลต่ำกว่า

ระบบทางเดินหายใจของร่างกายแบ่งออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนบน (upper  respiratory tract) และส่วนล่าง (lower respiratory tract)   ส่วนบนคือ ตั้งแต่โพรงจมูก (nasal  cavity) , คอหอย  (pharynx) ไปจนถึงกล่องเสียง (larynx)  ส่วนล่าง นับจากกล่องเสียงลงไป  หลอดลมคอ    หลอดลมใหญ่    หลอดลมฝอย (bronchiole) ถุงลมปอด    (alveoli) และปอด( lung)    การติดเชื้อซึ่งเกิดขึ้นที่ตำแหน่งเหล่านี้จึงแบ่งเป็น 2 กลุ่ม คือ

1. อาการหรือโรคติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจส่วนบน( upper  respiratory tract infection ,  URI ) เช่น

หวัด  ได้แก่   อาการไข้  ไอ   น้ำมูกไหล   คออักเสบ   คอตีบ ซึ่งเกิดจากแบคทีเรีย  Corynebacterium  diphtheriae หูชั้นกลางอักเสบ

                2. อาการหรือโรคติดเชื้อของระบบทางเดินหายใจส่วนล่าง( lower respiratory tract  infection ,  LRI ) เช่น กล่องเสียง  หลอดลมอักเสบ   หลอดลมฝอยอักเสบ  ปอดอักเสบหรือปอดบวม

โรคติดเชื้อไวรัสระบบทางเดินหายใจเป็นโรคเฉียบพลัน  พบได้ในทุกช่วงอายุ  แต่อุบัติการณ์ค่อนข้างสูงในเด็กเล็ก  และไวรัสแต่ละชนิดพบได้บ่อยในช่วงอายุแตกต่างกัน เช่น  RSV  และ  parainfluenza  viruses   พบได้บ่อยในเด็กเล็ก    ส่วน  influenza  viruses พบได้บ่อยกว่าในเด็กโตและผู้ใหญ่

Parainfluenza viruses

        เชื้อ Parainfluenza viruses  จัดอยู่ใน Family Paramyxoviridae  ซึ่งประกอบขึ้นด้วย  4  genera คือ  Genas Paramyxovirus  สมาชิกที่ก่อโรคในคนคือ   Parainfluenza virus types 1 และ 3 ซึ่งก่อโรคระบบทางเดินหายใจ

Genus Rubulavirus  สมาชิกที่ก่อโรคในคนคือ   parainfluenza  virus type 2, 4a และ 4b, Mumps virus ซึ่งติดต่อจากสัตว์ปีกมาก่อโรคตาแดงในคน 

Genus  Morbillivirus  สมาชิกก่อโรคในคน  คือ  ไวรัสก่อโรคหัด ( measles virus )

                               

       Genus  Pneumovirus   สมาชิกสำคัญคือ  respiratory  syncytial virus ( RSV )  ซึ่งเป็นเชื้อก่อโรคทางเดินหายใจที่สำคัญในเด็กเล็ก

Family Paramyxoviridae  มีคุณสมบัติที่สำคัญดังนี้ คือ

            1. มียีโนมเป็น  negative standed RNA สายเดี่ยว  แคปซิดเรียงตัวแบบ  helical  symmetry  ล้อมรอบด้วย  envelope  ซึ่งเป็นสารไกลโคโปรตีนและไขมัน  มีรูปร่างได้หลายแบบ  ลักษณะทั่วไป  ค่อนข้างกลม  ขนาดประมาณ  125-300 นาโนเมตร

             2.  บน  envelope มีปุ่มไกลโคโปรตีนอยู่  2 ชนิด  ปุ่มขนาดใหญ่เป็นตำแหน่งของฮีแมกกลูตินิน  และ  นิวรามินิเดสอยู่ด้วยกันรวมเรียกว่า  HN โดย H  ทำหน้าที่เกี่ยวกับการเกาะติดของไวรัสบนผิวเซลล์  และ N ทำหน้าที่เกี่ยวกับการปลดปล่อยเชื้อไวรัสออกจากเซลล์ที่ติดเชื้อ  ส่วนปุ่มขนาดเล็กเป็นตำแหน่ง  fusion (F)  protein ทำหน้าที่เกี่ยวกับการรวมตัวของเซลล์ให้เป็นเซลล์ใหญ่มีหลายนิวเคลียส  ( syncytial cell ) ส่วน hemolysin  อยู่บน F  protein

ชั้นในถัดจาก envelope มีชั้น non-glycosylated  protein  เรียกว่า  M  หรือ matrix  protein  ภายในตรงกลางมี  RNA-dependent  RNA polymerase

          3. เชื้อใน Family Paramyxoviridae   เพิ่มจำนวนในไซโตพลาสซึมของเซลล์  พบ  inclusion  body  ในไซโตพลาสซึม  ยกเว้นไวรัสหัดมี inclusion  body   ทั้งในนิวเคลีสและ  ไซโต พลาสซึม

           4. เชื้อเจริญได้ดีในเซลล์เพาะเลี้ยงหลายชนิดและให้  cytopathic effect ( CPE ) แบบ  syncytial cell  เชื้อคางทูมและ parainfluenza  viruses บางสายพันธุ์เจริญได้ในไข่ฟักแต่ไม่ใคร่ดีนัก

            5. สมาชิกส่วนใหญ่  ทำให้เกิดการติดเชื้อแบบเรื้อรังในเซลล์เพาะเลี้ยง  เชื้อเพิ่มจำนวนได้เป็นเวลานาน  โดยเซลล์ไม่ตาย ( persistent noncytocidal  infection ) การติดเชื้อแบบนี้ของ measles virus  ในคนทำให้เกิดโรคของระบบประสาท ที่เรียกว่า  subacute  sclerosing  panencephalitis (SSPE )

           6. กลุ่ม Paramyxoviruses  มีการติดต่อแพร่เชื้อจากเซลล์หนึ่งไปสู่อีกเซลล์หนึ่ง ( cell-to-cell infection ) โดยใช้ H เป็น attachment site จับกับ receptor บน host cell จากนั้น  F glycoprotein  ทำหน้าที่เชื่อม envelope ของไวรัสและ  membrane ของเซลล์เข้าด้วยกัน F จะทำงานได้หลังจากที่  F₀ ซึ่งเป็น  inactive precursor  อยู่ในสภาพไม่ทำงานถูกย่อยกลายเป็น F₁ และ F₂ ด้วย protease ของ  host cell